De Gelderlander, donderdag 28 maart 2002
De wonderbare wereld van Gesualdo

Door PAUL VERGEEST

De week voor Pasen is voor veel componisten een uiterst vruchtbare bodem geweest, om hun meest intieme gevoelens de vrije loop te laten. En dat zijn dan natuurlijk vooral de religieuze bespiegelingen die in de Goede Week zo prominent naar voren komen. Waar vooral op Witte Donderdag een uitgebreid liturgisch programma in de kerken en kloosters moest worden afgehandeld.

Een van de grote Italiaanse componisten van rond 1600, Carlo Gesualdo, was een pionier in het schrijven van de meest ingewikkelde koormuziek. Vooral met zijn Responsoria, ofwel Latijnse teksten die het lijdensverhaal weergeven, heeft hij zijn ongekende virtuositeit om met vocale muziek om te gaan perfect gedemonstreerd. Een kolfje naar de hand dus voor Vocaal Ensemble PANiek, dat met dit genre veel ervaring heeft.
Dit kleine koor bestaat al ruim 25 jaar en zoals ze gisteren in de Nijmeegse St.-Stevenskerk deze veelkleurige Gesualdo lieten horen, kan alleen maar bewondering afdwingen. Soms zou je iets meer kern in de koorklank willen horen, en af en toe meer intensiteit bij de inzet ten van de verschillende episodes, maar dit zijn kanttekeningen, want om de Responsoria tot een boeiend geheel te maken, daar is veel voor nodig. Het is geen muziek die compromissen met de luisteraar sluit. Elke maat moet als het ware veroverd worden, om subtiel en genuanceerd uitgevoerd te kunnen worden. Voor elk koor, professioneel of niet, een hele opgave.
Maar het geeft ook voldoening als een aantal mensen in een intieme ruimte toch gegrepen wordt door die wonderbare wereld, die de geniale Gesualdo heeft geschapen. Dat daarbij geruchten gaan dat hij zijn overspelige vrouw op een geslepen manier uit de weg heeft geruimd, maakt het alleen maar spannender.

Heel anders is het tweede werk op het programma: delen uit het Requiem van Tomás Luis de Victoria. Een Spaans componist die een deel van zijn leven, ook rond 1600, in Rome heeft doorgebracht. Zijn koormuziek is eveneens van een indrukwekkende allure. Met misschien nog meer zeggingskracht dan zijn tijdgenoot Gesualdo. Bij het bekende 'Dies illa, dies irae' wordt de zesstemmige schrijfwijze echt beklemmend, alsof een strop om je hals gelegd wordt.
Hoe dan ook, PANiek wist ook met deze dodenmis van Tomás Luis de Victoria wel raad. Waardoor dit hele concert in het teken stond van een intens musiceren.

Concert: Vocaal Ensemble PANiek, met muziek van Gesualdo en De Victoria.
Gehoord: gisteravond in de St.-Stevenskerk te Nijmegen.